Yenipazar

Yerleşim Merkezi Kültürel Miras Destinasyonu

Aydın kent merkezine 40 kilometre uzaklıkta yer alan bir ilçe olan Yenipazar, Büyük Menderes Havzası’nın orta kısmında, Madran Baba Dağı’nın eteklerinde konumlanmaktadır. 180 kilometrekare yüzölçümü ile Aydın ilinin yüzölçümü bakımından en küçük ilçesi olan Yenipazar’ın 2019 yılına göre nüfusu 12.481’dir.

Yenipazar’ın ilk yerleşim yeri, oldukça eski bir yerleşim yeri olan Orthosia’dır. Antik Çağ yazarlarından Strabon, Orthosia’nın Karia yerleşim bölgelerinden biri olduğunu öne sürmektedir. Anadolu coğrafyasının yerli halkları arasında yer alan Karialıların geçmişi, MÖ iki binli yıllara kadar uzanmaktadır. Helen dilinde Artemis’e atfedilen isimlerden biri olan Orthosia “doğru, dürüst” anlamlarına gelmektedir.

Orthosia antik yerleşim bölgesine yönelik gerçekleştirilen ilk çalışmalar, 1999’da Fransız bilim adamları tarafından yapıldı. Kazı çalışmaları neticesinde taban mozaikleri keşfedildi. Keşfedilen mozaiklerin bir bölümü, Aydın Arkeoloji Müzesi kapsamında sergilenmektedir. Günümüzde yüzey alanda tiyatro ve Bizans yapısı ayaktadır. Nekropol üzerinde ise, iyi korunmuş durumda lahitler ve oda mezarları bulunmaktadır.

Madran Dağı eteklerinde uzanan, temiz, sokak ve caddeleri taş döşeli ve evlerin en fazla iki katlı olduğu Yenipazar’da araç trafiği önlendi. Yerli halkının misafirperver olduğu, el sanatları, organik ürünleri, yaşattığı tarihi değerleri ve yöresel lezzetleri ile gelecek dönemde turizm, ekonomi ve ticaret üçlüsünün tarih ve doğaya saygı çerçevesinde sürdürülebileceği bir ilçe olan Yenipazar’ın en bilinen yöresel lezzetleri arasında yavru kavurması, yaprak sarma, ekmek dolması ve “hurma gibi lezzetler yer almaktadır. Yine saç pidesi, cızdırma ve pırasalı ekmek, Yenipazar’ın vazgeçilmez hamur işleri arasında yer almaktadır. Kar helvası ve koruk suyu ise, Yenipazar’ın geleneksel yaz içecekleri arasında yer almaktadır.

Yenipazar ilçesinin önem arz eden özelliklerinden biri de, Yenipazar’ın tüm Türkiye genelinde tanınmasını sağlayan pideleridir. Yenipazar ilçesinde üretimi yapılan tahin, et ve peynirin, odun ateşinde hamurla birleşmesi sonucunda ortaya konan ve bağımlılık yaratan bu lezzetinin sırrı, üretimi sırasında yararlanılan doğal ürünlerden gelmektedir.

Yukarıdakilere ek olarak, Kurtuluş Savaşı’nın sembol isimlerinden Yörük Ali Efe ve Sakin Şehir-Cittaslow özelliğiyle de tanınan Yenipazar ilçesi, 24. 06. 2011 tarihinde Polonya Lidzbark Warminski’nde organize edilen Cittaslow Uluslararası Kongresi’nde Akyaka (Muğla), Gökçeada (Çanakkale) ve Taraklı (Sakarya) ile birlikte Sakin Şehir-Cittaslow unvanını kazandı. Sakin Şehir-Cittaslow unvanını alabilmek için; ilgili destinasyonun nüfusunun 50 binden az olması, geleneksel yapıları korumaya özen gösterilmesi, trafik sorununun minimize edilmesi, fast food dükkânlarından ziyade yerel yemekleri sunan restoranlara destek verilmesi, tarihi yapıların restorasyonunun yapılması, gürültü kirliliğinin önlenmesi, el sanatlarının korunması gibi 70 kritere sahip olmak gerekmektedir. Sakin Şehir-Cittaslow’un sembolü ise, doğanın acelesi en az canlılarından biri olan salyangozdur. Yenipazar, yukarıda sayılan kriterleri taşıdığından dolayı Türkiye’nin sayılı sakin şehirlerinden biri unvanına sahip bulunmaktadır.

Tarih ve kültür bağlamında oldukça zengin kaynaklara sahip olan Yenipazar’da, sakin şehir unvanını almasının ardından Tarihi bodrumlardan çıkaralım kampanyası aracılığıyla kentlilerin bir köşede unuttukları ancak tarihi eser niteliğine sahip eşyalar, eski belediye binasının önünde toplanmaya başladı. Bununla birlikte kültür ve tarihine sahip çıkma amacı doğrultusunda Yenipazar Belediyesi Orthosia Kültür Merkezi ziyarete açıldı ve Osmanlı Belgelerinde Yenipazar adı verilen serginin de açıldığı bu kültür merkezinde, günümüzde hâlihazırda kullanımı gerçekleştirilmeyen eşya, belge ve fotoğrafların sergisi yapılmaktadır. Ayrıca, ilçe hafızasının oluşturulması ve yerel kültürün tanıtılması gibi amaçlarla altı farklı kitap yayımlandı.

Yararlanılan Kaynaklar

Cittaslow Türkiye, Cittaslow Yenipazar, https://cittaslowturkiye.org/cittaslow-yenipazar/, (Erişim tarihi: 03.01.2021); Yenipazar Belediyesi, Sakin Şehir, https://yenipazar.bel.tr/?s=cittaslow, (Erişim tarihi: 02.01.2021); Yenipazar Kaymakamlığı, Sakin Şehir (Cittaslow) Yenipazar, http://www.yenipazar.gov.tr/sakin-sehir-yenipazar#:~:text=Yenipazar%2C%20Ege%20B%C3%B6lgesinde%20yer%20alan,Baba%20da%C4%9F%C4%B1n%C4%B1n%20ete%C4%9Finde%20yer%20al%C4%B1r, (Erişim tarihi: 04.01.2021)

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Ak, D. (2017). Yavaş Kent (Cittaslow) Hareketi ve Türkiye Örnekleri Üzerine Bir Değerlendirme, Uluslararası Sosyal Araştırmalar Dergisi, 10(52): 884-903; Doğan, A. (2020). Türkiye’nin Sakin Şehirleri, https://www.atlasdergisi.com/kesfet/gezi/yavas-sehir-sakin-sehir-nedir-turkiye-yavas-sehir-listesi.html#yenipazar-aydin, (Erişim tarihi: 02.01.2021).