Bodrum-Mumcular-Milas-İzmir eski yolu üzerinde yer alan Pınarlıbelen Köyü’nün Etrim Mahallesi’nin güneydoğusundaki 538 metre yüksekliğinde ve doğu-batı yönünde uzanan Kale Dağı’nın doğu ucunda, Bodrum Yarımadası’nın en eski yerleşik halkı olan Lelegler tarafından kurulduğu belirtilmektedir. Kente ait nekropolün daha aşağılarda olup, Nekropol alanındaki bilinen mezarların hepsi açıldı. Bu kısma, Pınarlıbelen Köyü’nün mahallerinden bir diğeri olan Karanlık Mahallesi’nden ulaşmak daha kolaydır. Theangela antik kentinin kurulduğu bu dağ, üzerindeki sur kalıntılarından hareketle Kale Dağı olarak adlandırılmıştır.

Bilge Umar, Theangela sözcüğünün Sougela kelimesinin Helenleştirilmiş biçimi olduğunu ve kutsal, iyi, güzel anlamına geldiğini söylemektedir. Theangela antik kenti’nin kuruluşuna yönelik yeterince bilgi bulunmamaktadır. Eski dönem tarihçileri tarafından da konuya yönelik yeterli bilgi edinilememekle beraber Theangela antik kentinin MÖ IV. yüzyılda Kral Mausolos döneminde kurulmuş olduğu düşünülmektedir. Theangela antik kentini kuşatan duvar kalınlıklarının iki-üç metre aralığında değiştiği ve söz konusu duvarların sık aralıklardaki burçlarla desteklendiği belirtilmektedir. Bununla birlikte surların içerisinde Stadion’a benzer bir kalıntı ile ev temellerine, kuyu ve sarnıç kalıntılarına rastlandı. Bu çevrede çok bilinen antik kentlerde (Miletos, Efes, Alinda, Iasos, Kaunos vs.) olduğu kadar görsel açıdan zengin kent kalıntıları Theangela antik kentinde mevcut değildir, ancak çevreye hâkim manzara ve buraya bir kent kurulmuş olduğunu görmek bile etkileyicidir. Bodrum Yarımadası’nın en eski yerleşik halkı olması ve dolayısıyla yarımada üzerindeki en eski kültürün de Lelegler’e ait olması nedeniyle herbir Leleg kenti ve bunlara ait en küçük bir kalıntı dahi oldukça önem arz etmektedir. Gerçekleştirilen araştırmalar neticesinde MÖ V. yüzyıla tarihlenen çanak çömlek parçaları keşfedilmiştir.

Günümüze kadar Theangela antik kentinde sistemli kazı gerçekleştirilmemiştir. Antik kente yönelik yapılan en kapsamlı araştırmanın, 1960’lı yıllarda Profesör Wolfgang Radt tarafından yapılan araştırma olduğu belirtilmektedir. Antik kente ait kalıntıların görsel açıdan çok etkileyici olmayıp; birkaç sarnıç, ev ve mezar kalıntılarının haricinde 50 metre uzunluğunda stadiona benzeyen ancak oturma kademeleri olmayan bir yapının varlığı dikkat çekmektedir. Dolayısıyla bahsi geçen yapının, stadion olarak kabul edilmesi durumunda, yalnızca atletizm çalışmalarına yönelik kullanılmış olabileceği düşünülmektedir. Yapılan kazılar neticesinde, şehirde tiyatro binasına da rastlanılmamıştır. Bununla birlikte, şehrin içerisinde sağlam durumda birçok sarnıç saptanmıştır. Söz konusu sarnıçların, günümüzde dahi hala kullanılabilir vaziyette olup içlerinin su dolu olduğu görülmektedir. Tepe konumda bulunan sarnıç aracılığıyla, günümüzde yaz aylarında yangın gözetleme kulesindeki ormancıların su gereksinimlerini giderdikleri bilinmektedir.

Şehrin surlarında iki tanesi kuzey duvarı, iki tanesi de güney duvarı üzerinde olmak üzere dört tane kapı mevcuttur. Bir yazıttan elde edilen bilgi doğrultusunda, MÖ IV. yüzyılın son çeyreğine doğru bu civarda hüküm sürdüğü bilinen Eupolemos’un Theangela şehrini kuşattığı, ancak şehrin surlarını aşarak şehri zaptedemediği bilinmektedir. Buna rağmen Eupolemos’un şehri aldığı, şehir halkının ise kendilerine ve müttefiklerine zarar verilmeyeceği şartıyla Eupolemos’a teslim oldukları belirtilmektedir.

Önceki dönemlerde Theangela şehrinin MÖ II. yüzyılda bağımsızlığını kaybettiği ve Halikarnassos (günümüzde Muğla ilinin Bodrum ilçesi) ile birleştiği kabul edilmekteydi. Bununla birlikte, erken Roma İmparatorluk döneminde şehrin bağımsızlığını korumuş olduğuna yönelik izler mevcuttur. İlginç olanın ise, Theangela tarafından basılan bir paraya rastlanamamış olması olduğu belirtilmektedir.

Theangela antik kentinin, geçmişte Halikarnassos Yarımadası üzerinde oldukça geniş topraklara hükmettiği ve antik dönemlerde arıcılık ve bal'ı ile ünlü olduğu bilinmektedir. Günümüzde ise, Theangela antik kentinin bir turizm merkezi olan Bodrum’a yakın mesafede yer alması ve antik şehrin üzerinde uçuş yapma olanağının olması, bu bölgenin en önemli özellikleri arasında yer almaktadır. Theangela antik kentinde, yamaç paraşütü okul faaliyetine ek olarak sportif uçuşların süreklilik kazanması durumunda turizme yönelik uçuşların gerçekleştirilmesi de planlanmalar dahilinde yer almaktadır.