Aktopraklık Arkeopark

Müze Açık Hava Müzesi

(Bursa, 2009 - )

Avrupa coğrafyasının “en büyük tarih öncesi parkı” unvanının sahibi olan Arkeopark, Bursa’da Akçalar Aktopraklık mevkiinde yer almaktadır. Aktopraklık Höyük, 2002’de “sanayi sitesi” olarak değerlendirilmesi düşünülen bölgede İstanbul Üniversitesi’nin “Prehistorya” Bölümü tarafından yapılan alan araştırması sırasında keşfedildi. İstanbul Üniversitesi Prehistorya Anabilim Dalında görev yapan öğretim üyesi Prof. Dr. Necmi Karul önderliğinde 2004’te kurtarma kazıları çalışmalarına başlandı. 2005 yılında gerçekleştirilen kazıların sonrasında, Bursa Arkeoloji Müzesi tarafından SİT alanı/alanlarını tespit etme çalışmaları esnasında Aktopraklık Höyüğü’nün yüz metre kadar kuzey bölgesinde, doğal bir sırt üstünde Kalkolitik döneme uzanan bir mezarlık saptandı ve kazı çalışmaları 2006’da devam edecek olan projeye ilave edildi. Buluntulara yönelik gerçekleştirilen ön değerlendirmelere göre, höyükte yer alan yerleşim faaliyetlerinin Neolitik dönemde başladığı, Son Neolitik dönemin ardından neredeyse aynı alanda tekrar kurulduğu saptandı. Sonrasında da höyükte İlk ve Orta Kalkolitik Çağ süresince yerleşimin devam ettiği belirlendi.

Aktopraklık Höyüğü'ne yönelik gerçekleştirilen kazı çalışmaları, 2009’da imzalanan bir protokol aracılığıyla Bursa Büyükşehir Belediyesi ve İstanbul Üniversitesi’nin öncülüğünde Arkeopark projesine dönüştü. Arkeopark’ta, üç değişik sergileme birimi yer almaktadır. Söz konusu sergileme birimlerinden iki adedi, höyük içerisinde yer alan arkeolojik veriler doğrultusunda inşası gerçekleştirilen tarih öncesi köy canlandırmalarından oluşmaktadır. Tarih öncesi köy canlandırmalarından ilki Neolitik dönemi yansıtırken ikincisi ise gelişmiş köy topluluklarına ilişkin Kalkolitik dönemin yerleşim katmanlarını yansıtmaktadır.

Günümüzden 8500 yıl öncesi döneme ilişkin canlandırmaların bulunduğu Arkeopark, bölgede gerçekleştirilen kazılardan elde edilen eserlerin de sergisinin yapıldığı tarihi ve turistik bir mekân olarak ifade edilmektedir. İstanbul Üniversitesi ve Bursa Büyükşehir Belediyesi tarafından desteklenerek “Aktopraklık sit alanı” dahilinde kurulumu gerçekleştirilen Arkeopark aracılığıyla bölgeye ait tarih öncesi dönemden günümüze kadar olan bütün kültür tarihi aşamaları tanıtılmaktadır. Tarihi sürekliliğin sezdirilerek geçmiş ile bir bağ kurulmasını sağlamak ve geleneksel değerlerin korunmasını teşvik etmek gibi amaçlardan yola çıkarak geleneksel bir köy dokusunun oluşturulması da projeye dahil edildi. Buradan hareketle Eski Kızılelma Köyü'ne ait terk edilmiş ve yıkılmaya yüz tutmuş altı adet konut, bulundukları yerde belgelenme işlemlerinin ardından söküm işlemleri gerçekleştirilerek park alanı üzerinde tekrar inşa edildi. Ziyaretçilerin geçmişle günümüz arasında bir ilişki kurmalarını gerçekleştirmek için kurulan geleneksel köy içerisinde konutlarla birlikte köy kahvesi, ekmek fırını, çeşme, odunluk, ahır, su değirmeni, ambar, pekmezlik ve demirci atölyesi vb. bölümler aracılığıyla gerçek bir doku kazandırılmaya çalışıldı. Bölgede yer alan yapılara çeşitli işlevler kazandırılarak geleneksel yaşamın ve teknolojilerinin simgelendiği bir sergileme yapıldı.

Ortalama 187 dekarlık bir alan üzerinde gerçekleştirilen projede; “giriş takı ve meydan düzenlemesi”, “bilgilendirme ve sergilerin yer aldığı karşılama binası”, “canlandırma evleri”, “sergi odacıkları”, “konu mankenleri” ve “kazıdan çıkarılan buluntuların saklanacağı depolar” yer almaktadır. Ayrıca, kazı alanlarının daha yüksek bir seviyeden görülebilmesi için de oldukça yüksek bir gözetleme kulesi mevcuttur. Arzu eden ziyaretçiler merdivenli kuleye çıkarak göl ve höyük manzarasını gözlemleyebilmektedirler.

Arkeopark projesi ile arkeolojik parkların kurulduğu alanlarda, doğal atmosferin içinde antik çağlara ait yaşam ve üretim biçimlerinin canlandırılması hedeflendi. Diğer yandan arkeolojinin kullandığı bilimsel yöntemler ve ilgili uygulamalı faaliyetler aracılığıyla bu bilimin daha yakından tanınması mümkün hale getirildi. Proje kapsamında arkeoloji ve ilişkili dallardan gelen uzman ve öğrencilere yönelik aktiviteler için söz konusu tüm bu canlandırmalar birer arka plan olarak kullanılmaya hazır hale getirildi. Ayrıca sit alanı içinde kalan küçük bir meşe korusu deneysel çalışmalara yönelik düzenlenmiş ve alanın bir “Arkeoloji Okulu” olarak işlev görmesini sağlayacak atölye ve deneysel çalışmalarda kullanılmak üzere açık alan derslikleri oluşturuldu.

Yararlanılan Kaynaklar

Bursa Müze. (2014). Aktopraklıkhöyük Açık Hava Müzesi, https://www.bursamuze.com/arkeopark-acik-hava-muzesi-513/, (Erişim tarihi: 01.10.2020); İstanbul Üniversitesi. (2015). “Aktopraklık Höyük Arkeopark ve Açıkhava Müzesi” Açıldı, https://www.istanbul.edu.tr/tr/haber/aktopraklik-hoyuk-arkeopark-ve-acikhava-muzesi-acildi-48004C00460052007A005F00560047004400650038003100, (Erişim tarihi: 01.10.2020); Türkiye Kültür Portalı. (2018). Aktopraklık Höyük Arkeopark ve Açıkhava Müzesi - Bursa, https://www.kulturportali.gov.tr/turkiye/bursa/gezilecekyer/arkeopark, (Erişim tarihi: 01.10.2020).

Ayrıntılı bilgi için bakınız

Çakır Tezgin, N. (2015). Aktopraklık Höyük Arkeopark ve Açıkhava Müzesi, http://www.ascifok.com/default.asp?sayfa=10&id=1084, (Erişim tarihi: 30.09.2020).